Ο φόβος του πολέμου αυξάνεται στη Γερμανία καθώς η ιστορική μνήμη συγκρούεται με την παρούσα πραγματικότητα

Οκτώ δεκαετίες μετά την παράδοση της ναζιστικής Γερμανίας, η οποία έθεσε τέλος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρώπη, ένας νέος φόβος κυριεύει τη χώρα. Εν μέσω των εορτασμών της 8ης Μαΐου - μιας ημερομηνίας που ιστορικά θυμάται ως στιγμή απελευθέρωσης - ένας αυξανόμενος αριθμός Γερμανών εκφράζει τη βαθιά ανησυχία του ότι η Ευρώπη μπορεί να βυθιστεί για άλλη μια φορά σε μεγάλης κλίμακας σύγκρουση. Ο φόβος δεν είναι πλέον αφηρημένος. Γίνεται αισθητός στους δρόμους, στα τραπέζια, ακόμη και σε αίθουσες θεραπείας.

Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα ARD-DeutschlandTrend, το 64% των Γερμανών αναφέρουν σημαντική ανησυχία για την πιθανότητα ενός ακόμη μεγάλου πολέμου στην Ευρώπη. Αυτός ο φόβος είναι ισχυρότερος στα ανατολικά μέρη της χώρας, μεταξύ των γυναικών και στις νεότερες γενιές. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 81% των ατόμων ηλικίας 12 έως 25 ετών δηλώνουν ότι φοβούνται μήπως ο πόλεμος φτάσει σε γερμανικό έδαφος.

Οι θεραπευτές βλέπουν τώρα το άγχος του πολέμου στις κλινικές

Η μετατόπιση δεν περιορίζεται στις δημοσκοπήσεις κοινής γνώμης. Ψυχολόγοι και θεραπευτές στη Γερμανία, ιδιαίτερα στην Έσση, αναφέρουν ότι όλο και περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν αυτό που περιγράφεται ως «Kriegsangst» - ο φόβος του πολέμου. Αν και δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως ξεχωριστή διάγνωση στις κλινικές οδηγίες, οι θεραπευτές σημειώνουν ότι το άγχος του πολέμου συζητείται όλο και περισσότερο ως μέρος των γενικευμένων αγχωδών διαταραχών, ιδιαίτερα μεταξύ εκείνων που ήδη παλεύουν με προβλήματα ψυχικής υγείας.

«Πολλοί από αυτούς τους ασθενείς αντιμετωπίζουν ήδη κατάθλιψη ή χρόνιο άγχος», δήλωσε η Heike Winter, Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Ψυχοθεραπευτών στην Έσση. «Το άγχος του πολέμου προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο. Αναρωτιούνται τι θα συνέβαινε αν ένας ισχυρός ηγέτης πατούσε το κουμπί της πυρηνικής ενέργειας». Η συνάδελφός της, Ariadne Sartorius, έχει παρατηρήσει παρόμοια μοτίβα μεταξύ παιδιών και εφήβων που φοβούνται ότι θα επιστρατευτούν ή θα εκτοπιστούν.

Σε αντίθεση με τους πιο θεραπεύσιμους φόβους, όπως οι φοβίες που αφορούν ζώα ή κλειστούς χώρους, το άγχος του πολέμου πηγάζει από γεωπολιτικές εντάσεις που βρίσκονται πολύ πέρα ​​από τον έλεγχο οποιουδήποτε ατόμου. Η αδυναμία επηρεασμού του αποτελέσματος ενισχύει τα συναισθήματα αδυναμίας, καθιστώντας το άγχος πιο διάχυτο και πιο δύσκολο στη διαχείριση.

Τιμώντας το Παρελθόν Ζώντας στο Παρόν

Αυτή η αυξανόμενη ανησυχία έρχεται σε μια στιγμή εθνικής περισυλλογής. Στις 8 Μαΐου 1945, οι Γερμανοί στρατιωτικοί ηγέτες υπέγραψαν το έγγραφο που τερμάτιζε επίσημα τις μάχες στην Ευρώπη. Το 1985, ο Πρόεδρος Ρίχαρντ φον Βάιτσσεκερ αποκάλεσε αυτήν την ημέρα «ημέρα απελευθέρωσης», ένας όρος που ήταν αμφιλεγόμενος εκείνη την εποχή, αλλά αργότερα έγινε ευρέως αποδεκτός.

Ωστόσο, το συναίσθημα πίσω από αυτή τη φράση αμφισβητείται ξανά. Καθώς αναδύονται νέες συγκρούσεις και παλιές ιδεολογίες επανεμφανίζονται σε σύγχρονες μορφές, η έννοια της «απελευθέρωσης» συζητείται. Πολλοί φοβούνται ότι τα ιστορικά διδάγματα που αντλήθηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο απορρίπτονται. Αυτά περιλάμβαναν τη σημασία των συμμαχιών, του διαλόγου και του διεθνούς δικαίου ως εργαλεία για την πρόληψη νέων πολέμων.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, που διανύει πλέον τον τέταρτο χρόνο της, διέλυσε την ψευδαίσθηση ότι η Ευρώπη προστατεύεται από τον πόλεμο. Σύμφωνα με τον Ομοσπονδιακό Πρόεδρο Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, ο κόσμος βιώνει ένα «διπλό σημείο καμπής» — όχι μόνο όσον αφορά τη ρωσική επιθετικότητα, αλλά και στην εγκατάλειψη κοινών δημοκρατικών αξιών από ορισμένους Δυτικούς συμμάχους.

Ισχυρή υποστήριξη για την Ουκρανία, αλλά διχασμένη ως προς τις παραχωρήσεις

Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, οι απόψεις στη Γερμανία διίστανται ολοένα και περισσότερο. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, το 47% των Γερμανών πιστεύει ότι η Ουκρανία θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο εδαφικών παραχωρήσεων στη Ρωσία προκειμένου να τερματιστεί ο πόλεμος. Αυτό αποτελεί μείωση από το 53% τον Δεκέμβριο του 2024, αλλά εξακολουθεί να δείχνει ότι σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού είναι ανοιχτό σε διαπραγματεύσεις που αφορούν την απώλεια γης.

Ταυτόχρονα, το 77% των Γερμανών συνεχίζει να επιμένει ότι η απόφαση για διαπραγματεύσεις πρέπει να ληφθεί αποκλειστικά από την Ουκρανία. Το ζήτημα της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ διχάζει επίσης τις απόψεις: το 48% την υποστηρίζει μακροπρόθεσμα, ενώ το 40% είναι αντίθετο.

Ο δημόσιος διάλογος επί του θέματος αντικατοπτρίζει μια ένταση μεταξύ της επιθυμίας για ειρήνη και των πραγματικοτήτων της διεθνούς πολιτικής. Ενώ προσωπικότητες όπως ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έχουν υπονοήσει ότι η ειρήνη μπορεί να απαιτήσει από την Ουκρανία να κάνει σημαντικούς συμβιβασμούς, η γερμανική ηγεσία συνεχίζει να υποστηρίζει μια πολυμερή στρατηγική που περιλαμβάνει διπλωματική πίεση στη Ρωσία και συνεχιζόμενη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.

Η κουλτούρα μνήμης αντιμετωπίζει νέες πιέσεις

Η συζήτηση γύρω από την ιστορική μνήμη της Γερμανίας εξελίσσεται επίσης. Οι περισσότεροι Γερμανοί εξακολουθούν να υποστηρίζουν τις προσπάθειες για τη μνήμη και τη διδασκαλία των εγκλημάτων της ναζιστικής εποχής. Το πενήντα τοις εκατό λέει ότι το τρέχον επίπεδο μνήμης είναι κατάλληλο, ενώ το 22 τοις εκατό πιστεύει ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα. Μεταξύ των νέων ηλικίας 18 έως 34 ετών, περισσότερο από το ένα τρίτο πιστεύει ότι η Γερμανία πρέπει να κάνει περισσότερα για να διατηρήσει την κουλτούρα μνήμης της.

Ωστόσο, το 23% πιστεύει ότι δίνεται υπερβολική προσοχή στα ναζιστικά εγκλήματα. Αυτός ο αριθμός αυξάνεται στο 47% μεταξύ των υποστηρικτών του ακροδεξιού κόμματος AfD, σηματοδοτώντας μια σαφή διαίρεση στο πολιτικό τοπίο. Καθώς τα εθνικιστικά και λαϊκιστικά κινήματα κερδίζουν έδαφος σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της Ρουμανίας και πέραν αυτής, ιστορικοί και εκπαιδευτικοί προειδοποιούν για προσπάθειες επανεγγραφής της ιστορίας και υποβάθμισης της σημασίας των φρικαλεοτήτων του παρελθόντος.

Ορίζοντας την Ειρήνη σε μια Εποχή Φόβου

Σε ομιλίες και συνεντεύξεις που έδωσαν για την 80ή επέτειο από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αρκετοί Γερμανοί ηγέτες τόνισαν ότι η ειρήνη δεν μπορεί να περιοριστεί στην απουσία πολέμου. Ο Πρόεδρος Σταϊνμάγερ δήλωσε ότι η πραγματική ειρήνη πρέπει να περιλαμβάνει την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα — αξίες που απειλούνται ενεργά από αυταρχικά καθεστώτα και πολιτικές δυνάμεις που στοχεύουν στη διάβρωση των δημοκρατικών δομών εκ των έσω.

«Η ειρήνη που υπάρχει χωρίς ελευθερία δεν είναι τίποτα περισσότερο από σιωπή υπό καταπίεση», δήλωσε ο Σταϊνμάγερ στην Ομοσπονδιακή Βουλή. Τα σχόλιά του ερμηνεύτηκαν ευρέως ως κριτική τόσο των ξένων αυταρχικών καθεστώτων όσο και των εγχώριων κινημάτων που τα συμπαθούν.

Παρά τους αυξανόμενους φόβους, οι ειδικοί συμφωνούν ότι αυτές οι ανησυχίες, εάν αντιμετωπιστούν με προσοχή, μπορούν να αντιμετωπιστούν. Οι θεραπευτές ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να περιορίσουν την κατανάλωση των μέσων ενημέρωσης, να συμμετέχουν σε διάλογο με την κοινότητα και να επικεντρώνονται σε ό,τι βρίσκεται υπό τον έλεγχό τους. Μερικές φορές, ακόμη και απλές στρατηγικές - όπως η προσωρινή αποσύνδεση από τις ειδήσεις - μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση.

Καθώς η Γερμανία θυμάται το παρελθόν της, αντιμετωπίζει ένα μέλλον που διαμορφώνεται από άγχος, πολιτική αστάθεια και ανανεωμένες απειλές για την ειρήνη. Η ικανότητα του έθνους να τηρεί τις δημοκρατικές του αξίες, να υποστηρίζει τους γείτονές του και να διαφυλάσσει την ιστορική αλήθεια θα δοκιμαστεί — όχι μόνο στην πολιτική αλλά και στις καρδιές και τα μυαλά του λαού του.